Hup, Holland, hup. De Nederlandse leeuw is een begrip. Het dier staat symbool voor de kracht en moed van het land. In tijden van oorlog en overwinning al is het maar op het voetbalveld speelt de leeuw een belangrijke rol. Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat landkaarten in de vorm van een brullende, zich oprichtende leeuw populair waren in de tijd van de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648). Een paar bijzondere voorbeelden zijn te vinden in museum Simon van Gijn.
Claes Janszoon Visscher (1587-1652), Leo Belgicus, 1609, ingekleurde ets en gravure, Museum Simon van Gijn, Dordrecht

De leeuwenkaart of Leo Belgicus werd in de 16de eeuw geïntroduceerd door een Oostenrijker, Michael Aitsinger. Zijn verbeelding van de Nederlanden stond model voor een hele reeks kaarten die vanaf het eind van de 16de eeuw op de markt kwamen.
Een mooi voorbeeld is de leeuwenkaart van Claes Janszoon Visscher uit 1609. Dat jaartal markeert het begin van het Twaalfjarig Bestand in de strijd van de Nederlanden tegen Spanje. Het verzegelde zwaard in de klauw van de leeuw verwijst naar het bestand tussen de gewesten. Rechtsonder zit de oorlogsgod Mars te slapen, leunend op de loop van een kanon. Hierdoor kunnen de mensen ‘Veylich Reysen’ en ‘Vredich Lantbouwen’, zoals op de prent vermeld staat. Links zitten de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden, weergegeven als twee vrouwen, vredig naast elkaar. Bovenaan de kaart staan de wapens van de 17 provincies. Aan weerszijden zijn tien stadsgezichten weergegeven, links van de Noordelijke en rechts van de Zuidelijke Nederlanden.

Claes Janszoon Visscher (1587-1652), Leo Belgicus, 1648, ingekleurde ets, Museum Simon van Gijn, Dordrecht

Alleen Holland
Een andere gelegenheid om een leeuwenkaart uit te geven was natuurlijk de Vrede van Munster, het einde van de Tachtigjarige Oorlog in 1648. Claes Janszoon Visscher bracht een kaart op de markt van alleen Holland, de machtigste provincie van de Republiek der Verenigde Nederlanden. Links en rechts zijn nu niet de belangrijkste steden van Noord- en Zuid-Nederland te zien, zoals in 1609, maar alleen Hollandse steden. Bovenaan zijn de boeren, adel en kooplieden afgebeeld. Daartussenin een ijsschuit (links) en twee zeilwagens Hollandse uitvindingen uit het begin van de 17de eeuw.

Studeerkamer van Simon van Gijn in zijn huis in Dordrecht. Hier bestudeerde en beschreef Van Gijn zijn prenten, foto: Museum Simon van Gijn, Dordrecht

De Atlas Van Gijn
De twee leeuwenkaarten maken deel uit van de verzameling van de Dordtse bankier en verzamelaar Simon van Gijn (1836-1922), de zogenaamde Atlas Van Gijn. ‘Atlas’ is de naam voor een verzameling historieprenten en tekeningen, veel meer dus dan alleen landkaarten. Van Gijn bracht met zijn collectie de geschiedenis van Nederland en van zijn woonplaats Dordrecht in beeld. Aan het eind van zijn leven bezat hij ruim 25.000 bladen, ondergebracht in categorieën als ‘historieprenten’, ‘zeden en gewoonten’ en ‘portretten’. Bijzonder is dat deze collectie zich nog bevindt op de plek waar hij tot stand kwam: in het woonhuis van de verzamelaar, tegenwoordig Simon van Gijn, museum aan huis.Literatuur
Geschiedenis in Beeld 1550-2000, tentoonstellingscatalogus Amsterdam/Dordrecht/Rotterdam 2000